نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سیدمجتبی حسینی کرابی ¹
• محمد امامی ²

¹ دانشجوی دکتری رشته حقوق عمومی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

² استاد مدعو گروه حقوق بین الملل و عمومی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

از جمله موضوعات مهم علم کلام، رفتارهای ارزشی و هنجاری در باب انسان و جامعه است و از همین رو با مباحث هنجاری حقوق عمومی مرتبط است. ازآن‌جا که حقوق عمومی با مقوله‌های حکومت و شهروند و تنظیم رابطه‌ی آن‌ها سروکار دارد، نگاه حقوق عمومی به این دو حوزه با رویکردی تجویزی و هنجارین نقطه پیوندش با مباحث کلامی است. به‌عبارت دیگر، علم کلام در «بعد ارزش‌شناسی» با حقوق هم‌شانه و متصل می شود. از جمله مباحثی که در بُعد ارزش‌شناختی مطرح می‌شود، نظریه عدالت است که همانا نقطه‌ دقیقِ اتصال کلام و حقوق عمومی محسوب می شود. درواقع، متکلمان زمانی که امرحکمرانی و حکومت را دغدغه‌ی خود می‌یافتند از مدخل «نظریه‌ عدالت» و مفهوم «اخلاق» به مسایل مربوط به حکومت وارد می-شدند و تأکید بر چگونگی یافتن پاسخ مطلوب داشته اند.
مباحثی نظیر آزادی اراده و اختیار سیاسی مردم، تأکید بر عقلانیت و چگونگی رابطه‌ی حاکم با افراد جامعه، از جمله موضوعات مورد بحث در آراء قاضی عبدالجبار، از برجسته ترین متکلمان معتزلی است که در حوزه‌ی حقوق عمومی نیز نمود دارد. در همین راستا بررسی تطبیقی عناصر و پشتوانه‌های نظریِ نظریه عدالت قاضی و ارتباط آن با برخی از مهمترین انگاره های حقوق عمومی نظیر «چگونگی مشروعیت حاکم و حکومت»، «تنظیم رابطه حکومت و شهروندان» و یا « مفهوم و ویژگی‌های قدرت سیاسی مطلوب» مورد بحث قرار خواهد گرفت.

کلیدواژه‌ها

• حقوق عمومی
• نظریه عدالت
• کلام
• اعتزال
• قاضی عبدالجبار

عنوان مقاله [English]

The Theory of Justice According to Qāḍī Abd ul-Jabbār; A Comparative Study of Mu‘tazilī kalām (Islamic Theology) and Public Law

نویسندگان [English]

• seyedMojtaba HosseiniKarabi ¹
• Mohammad Emami ²

¹ Ph.D. Student of Public law, Department of Public & International Law, College of Law, Theology and Political Science, Tehran Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

² Visiting Professor, Department of Public & International Law, College of Law, Theology and Political Science, Tehran Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

One of the crucial topics of kalām is the value-related and normative behaviors of human individuals and societies, and thereby, this discipline of knowledge is related to the act of ruling and public law. In fact, since public law addresses the notions of government and citizen and regulating their relations in its discussion of the concept of state, its addressing of these two domains with a prescriptive approach is the point of junction between the kalām-related and the legal discussions in public law. One of the topics in value-related discussions is the theory of justice. Theory of justice is the point of junction between kalām and public law. In fact, the scholars of kalam address the questions of rulership and government from the viewpoint of theory of justice and theory of morality. Issues like citizens’ political freedom, the relation between states and individuals, the concept of legitimate political Power, in general, the characteristics of an ideal state from ‘Qāḍī ‘Abd ul-Jabbār’s viewpoint are some of the topics related to public law that are addressed in his theory of justice.

کلیدواژه‌ها [English]

• Public law
• Theory of Justice
• kalām
• Mu‘tazilī approach
• Qāḍī ‘Abd ul-Jabbār